Trong văn hóa Việt Nam, phong tục tang chế luôn là một phần quan trọng, đặc biệt trong việc tôn vinh và tưởng nhớ đến tổ tiên. Một trong những tài liệu quan trọng về phong tục tang chế là “Thọ Mai gia lễ” của tác giả Hồ Sỹ Tân. Bài viết này sẽ giới thiệu một số điểm đặc trưng và ý nghĩa của phong tục thọ Mai gia lễ.
Thọ Mai gia lễ là gia lễ của Việt Nam hay Trung Quốc?
“Thọ Mai gia lễ” là một gia lễ của Việt Nam, dựa trên “Chu Công gia lễ” của Trung Quốc thời xưa. Tuy nhiên, lễ này đã được tạo thành riêng biệt và áp dụng rộng rãi trong văn hóa Việt Nam, đặc biệt trong lễ tang. Người được cho là tác giả của “Thọ Mai gia lễ” là Hồ Sỹ Tân, hiệu là Thọ Mai, người làng Hoàn Hậu, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An. Ông đã viết tác phẩm này vào thế kỷ 18.
Bạn đang xem: Phong tục tang chế “Trích sách thọ Mai gia lễ” – P1
Ba cha tám mẹ là những ai?
Theo “Thọ Mai gia lễ”, ba cha bao gồm: thân phụ (bố sinh ra mình), kế phụ (chồng mới của mẹ sau khi bố mẹ ly hôn hoặc cha mẹ chết), và dưỡng phụ (người nuôi mình).
Tám mẹ bao gồm: đích mẫu (vợ cả của bố), kế mẫu (mẹ kế), từ mẫu (mẹ lẻ nuôi), dưỡng mẫu (mẹ nuôi), xuất mẫu (mẹ sinh ra nhưng bị cha đuổi đi), giá mẫu (mẹ sinh ra nhưng đi lấy chồng khác), thứ mẫu (vợ lẽ của cha), và nhũ mẫu (mẹ vú cho bú) [^1^].
Chúc thư là gì?
“Chúc thư” hay “Di chúc” là lời dặn dò của người chủ gia đình hoặc người lãnh đạo đất nước trước khi qua đời. Đây là một văn bản có giá trị hành chính và pháp lý. Thông qua chúc thư, người viết quy định phân chia gia tài, quản lí nợ nần, quyền lợi và trách nhiệm của gia đình sau khi mình ra đi. Chúc thư của nhà vua được gọi là di chiếu [^3^].
Cư tang là gì?
“Cư tang” là một chuỗi lễ nghi và tín ngưỡng được thực hiện sau khi mất người thân. Theo phong tục cổ xưa, bất kể vị trí và chức vụ trong xã hội, mọi người đều phải tuân thủ lễ cư tang trong ba năm (trừ những trường hợp đặc biệt như binh lính và nha lại). Trong thời gian này, người thân và gia đình phải tuân thủ một số quy tắc như không tham dự các cuộc vui, không uống rượu, không ngủ với vợ hoặc nàng hầu, và không tham gia các hoạt động giải trí.
Lễ cư tang không chỉ là một nghi lễ, mà còn là cách thể hiện sự tôn trọng, tình cảm và lòng biết ơn đối với người mất. Dù không còn tồn tại trong thời đại hiện đại, nhưng giới trẻ có thể học được những bài học về tình cảm và ứng xử từ những quy tắc cư tang của ông cha ta [^4^].
Vì sao có tục mũ gai đai chuối và chống gậy?
Xem thêm : Ấn bản giới hạn Tổng thống K. thứ tư
Tục đội mũ gai và đai chuối đã có từ lâu đời trong phong tục tang chế. Ban đầu, những vật liệu này được sử dụng nhằm bảo vệ người tham gia đám tang trước những nguy hiểm trong quá trình di chuyển đến nơi an táng xa xôi như leo núi cao hoặc đi qua địa hình khó khăn.
Tục này sau đó trở thành quy tắc phổ biến trong việc chuẩn bị cho lễ tang. Mũ rơm quấn đầu và đai chuối được coi là biểu tượng của sự chia tay và tưởng nhớ đến người mất. Đồng thời, chống gậy cũng được áp dụng trong việc đi lại an toàn trong suốt thời gian tang gia [^5^].
Năm hạng tang phục (ngũ phục) là gì?
Theo “Thọ Mai gia lễ”, có năm hạng tang phục phụ thuộc vào mối quan hệ huyết thống và nghĩa tình gia đình. Đây là các hạng tang phục khác nhau tùy thuộc vào quan hệ gia đình, và quy định thời gian tang cho mỗi hạng tang phục. Những hạng tang phục này bao gồm:
- Đại tang: Thời gian tang ba năm.
- Cơ niên: Thời gian tang một năm.
- Đại công: Thời gian tang chín tháng.
- Tiểu công: Thời gian tang năm tháng.
- Ty ma phục: Thời gian tang ba tháng [^6^].
Cha mẹ có để tang con không?
Theo truyền thống, trong gia đình Việt Nam, khi trong nhà còn tang phục, cha mẹ vẫn không để tang con mình. Điều này là do tang phục là biểu tượng của lòng tưởng nhớ và tôn trọng đối với người qua đời. Đây là một phần của phong tục và quy định trong văn hóa Việt Nam.
Tuy nhiên, theo “Thọ Mai gia lễ”, không chỉ cha mẹ mà cả ông bà và cụ kị đều để tang hàng cháu, hàng chắt. Điều này cho thấy sự tôn vinh và tình cảm đối với tổ tiên và người qua đời [^7^].
Tại sao có tục kiêng không để cha mẹ đưa tang con?
Trong phong tục cổ xưa, khi trong nhà còn tang, trên đầu còn đội vòng khăn tang, gia đình không thể tham dự các cuộc vui và sự kiện vui chơi. Tuy nhiên, thời đại và công nghiệp phát triển, việc tổ chức đám tang và cưới có thể trùng lịch xảy ra. Trong trường hợp này, gia đình có thể tiến hành cả hai sự kiện, nhưng cần tôn trọng và tuân thủ những quy tắc văn hóa.
Ngày Tết Nguyên Đán là ngày vui của toàn dân, vì vậy, nếu có tang gia đình và nhà hàng xóm có đám tang, gia đình đám cưới nên thông cảm và tôn trọng cảm xúc của những gia đình buồn. Tránh tổ chức các sự kiện ồn ào và những hoạt động vui chơi quá sôi động trong khu vực có tang [^8^].
Lễ cưới đã chuẩn bị sẵn vấp phải lễ tang, tính sao đây?
Xem thêm : Review Sách: Thất bại lớn – Thành công lớn
Trong trường hợp lễ cưới đã được chuẩn bị sẵn mà gặp phải lễ tang, gia đình cần linh hoạt và sẵn sàng thích ứng. Lễ cưới vẫn tiếp tục diễn ra nhưng thường nhỏ gọn hơn, tham gia vào lễ vật giản lược và chỉ có một số người thân và bạn bè gần. Lễ cưới lớn và các thú vui như đốt pháo, mở băng nhạc có thể được dời sang sau để tuân thủ lễ cư tang cho người mất. Điều quan trọng là sự thông cảm và linh hoạt từ cả hai gia đình [^9^].
Đôi khi, có trường hợp lễ cưới và lễ tang xảy ra gần nhau trong thời gian ngắn. Gia đình nên tìm cách chia phòng riêng biệt cho lễ tang và lễ cưới, không gây xao lạc và làm phiền nhau. Phù hợp với dung mạo và không gian của mỗi buổi lễ, gia đình và bạn bè cùng nhau chia sẻ niềm vui và sự buồn của hai gia đình [^10^].
Trong một số trường hợp, lễ tang và lễ cưới đồng thời diễn ra tại cùng một gia đình hoặc khu vực. Khi này, gia đình cần trao đổi và sắp xếp thích ứng nhằm không làm ảnh hưởng đến cả hai sự kiện. Việc thống nhất về thời gian và không gian là cần thiết để tôn trọng cả hai gia đình và tạo không gian riêng tư cho từng sự kiện [^10^].
Đám tang trong ngày tết tính liệu ra sao?
Ngày Tết Nguyên Đán là một dịp thiêng liêng và vui tươi của toàn dân, nhằm chúc mừng năm mới. Trong những ngày này, gia đình cần tạm gác bớt nỗi sầu riêng để hoà chung với niềm vui của cả nước. Vì vậy, có tục lệ cất khăn tang trong ba ngày tết. Trong trường hợp gia đình có tang vào ngày 30 hoặc mùng một Tết, gia đình nên chuẩn bị mọi thứ từ sớm để tiến hành lễ tang vào sáng mùng hai. Lý do này là để tôn trọng lễ quyết của gia đình và tránh gây phiền hà cho người khác [^11^].
Lễ cưới đã chuẩn bị sẵn vấp phải lễ tang, tính sao đây?
Có trường hợp lễ cưới đã được chuẩn bị sẵn nhưng gặp phải lễ tang. Trong trường hợp này, gia đình có thể tham gia cả hai sự kiện khi lễ tang đã diễn ra trong quy định của lễ cưới. Tuy nhiên, trong lễ cưới, gia đình cần tôn trọng không dùng pháo hoa, không mở băng nhạc ồn ào và ca hát. Điều quan trọng là giữ sự trang trọng và nhất quán trong việc chia sẻ niềm vui và nỗi buồn của hai gia đình [^12^].
Lễ cưới đã chuẩn bị sẵn vấp phải lễ tang, tính sao đây?
Trong một số trường hợp, lễ cưới đã được chuẩn bị sẵn nhưng gặp phải lễ tang. Trong trường hợp này, gia đình cần linh hoạt và tìm cách thích ứng. Lễ cưới vẫn diễn ra nhưng có thể nhỏ gọn hơn, giới hạn số lượng khách mời và tránh các hoạt động ồn ào. Đồng thời, gia đình cần tôn trọng và làm theo quy tắc phong tục tang chế cho người mất. Tuy nhiên, việc thông báo và hiểu biết đến khách mời về tình huống này là cần thiết [^13^].
Trong một số trường hợp đặc biệt, có thể xảy ra việc lễ tang và lễ cưới xảy ra cùng một ngày. Trong trường hợp này, gia đình cần thông báo và thảo luận để tìm ra giải pháp tốt nhất. Việc chia phòng tổ chức cũng như không gian và thời gian cho cả hai sự kiện là quan trọng để tôn trọng và thuận tiện cho cả hai gia đình [^13^].
Như vậy, phong tục tang chế “Trích sách thọ Mai gia lễ” là một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam. Mỗi hạng tang phục, lễ cứu tang và các quy tắc tang chế đều có ý nghĩa sâu sắc và tôn vinh sự tưởng nhớ, tôn trọng và biết ơn đối với tổ tiên. Mặc dù một số phong tục đã không còn tồn tại trong thời đại hiện đại, nhưng những giá trị về lòng biết ơn và tôn kính gia đình vẫn còn nguyên giữa giới trẻ ngày nay.
Nguồn: https://reviewsach.info/
Danh mục: Reviews