Độc giả Việt Nam đã quen thuộc với tác phẩm sử học kinh điển ‘Sử ký’ của Tư Mã Thiên. Từ khi chữ quốc ngữ ra đời, bản dịch đầu tiên của ‘Sử ký’ đã được giới thiệu tại Việt Nam vào năm 1932 do học giả Phan Khôi thực hiện.
Tiếp theo, ‘Sử ký’ được nhiều tên tuổi như Nhượng Tống, Phan Ngọc, Giản Chi, Nguyễn Hiến Lê dịch và trở thành cuốn sách “gối đầu giường” của nhiều độc giả Việt Nam. Nó cùng tồn tại với các tác phẩm văn học sử Trung Quốc kinh điển như ‘Đông Chu Liệt Quốc’ hay ‘Tam Quốc Diễn Nghĩa’.
Bạn đang xem: Tập ‘Sử ký’ của Tư Mã Thiên: Một công trình sử học đáng giá
Sức hấp dẫn và thách thức của ‘Sử ký’
Sức hấp dẫn của ‘Sử ký’ đã thu hút nhiều học giả, dịch giả sau này dịch và hy vọng tạo ra ấn bản tốt nhất. Tuy nhiên, điểm chung trong tất cả các bản dịch ‘Sử ký’ ở Việt Nam là thiếu phần văn bản quan trọng nhất là ‘Biểu’ và ‘Thư’.
Ngay cả trong bản dịch của Nhượng Tống và Giản Chi, chỉ dịch một số lời mào của phần ‘Biểu’. Còn bản dịch của Nhữ Thành (Phan Ngọc) thì hoàn toàn không có phần ‘Biểu’. Bản dịch của Bùi Hạnh Cẩn – Việt Anh dịch đủ lời mào của phần ‘Biểu’ nhưng không dịch ‘Biểu’. Các bản dịch khác gần đây đa phần bỏ qua ‘Biểu’ và ‘Thư’.
Thật đáng tiếc, vì phần ‘Biểu’ có vai trò quan trọng với toàn bộ tác phẩm ‘Sử ký’. Chính vì vậy, Tư Mã Thiên đã xếp trật tự của ‘Sử ký’ gồm 5 phần: ‘Bản kỷ – Biểu – Thư – Thế gia – Liệt truyện’, chia thành 130 thiên, trong đó phần ‘Biểu’ gồm 10 thiên.
Xem thêm : Chứng nhận kết hôn
Vậy giá trị của phần ‘Biểu’ như thế nào để được đánh giá là “xương sống” của ‘Sử ký’ và được xếp ở vị trí thứ hai, sau ‘Bản kỷ’?
Ở phần ‘Bản kỷ’ gồm 12 thiên, chép việc từ thời Ngũ Đế cho tới thời Hán Vũ Đế. Đây là giai đoạn lịch sử rộng lớn, bao trùm hơn 2.000 năm lịch sử của dân tộc Hoa Hạ. ‘Bản kỷ’ ghi chép về các bậc đế, vương nắm giữ chính lệnh trong thiên hạ, được coi là bộ khung của ‘Sử ký’. Các phần khác như ‘Thế gia, Liệt truyện, Thư’ cũng nằm trong cái khung này.
Sau khi đọc ‘Bản kỷ’, độc giả đã có được cái nhìn tổng quan về dòng chảy lịch sử Trung Hoa. Tuy nhiên, dòng chảy này bao gồm những ghi chú xoay quanh những nhân vật lãnh đạo, nên có rất nhiều chi tiết bị bỏ sót, đặc biệt là ở những giai đoạn hỗn loạn như Xuân Thu, Chiến Quốc, Sở nối Tần, với vô số sự kiện xảy ra đan xen khiến độc giả khó nắm bắt chính xác.
Tư Mã Thiên đặt phần ‘Biểu’ nhằm giúp độc giả có một công cụ để nắm bắt toàn bộ quá trình một cách tổng thể, không sai sót, không nhầm lẫn. ‘Biểu’ được thể hiện bằng các bảng biểu lớn, có một trục là thời gian, một trục là địa điểm với các nhân vật và sự kiện được xếp cột, chia ô.
Nhìn vào các bảng biểu này, độc giả có thể xác định sự kiện diễn ra ở đâu, vào thời điểm nào, cùng lúc đó đang có những sự kiện gì khác xảy ra xung quanh một cách trực quan và dễ hiểu.
Một công trình sử học đáng giá
Xem thêm : Làm Chủ Tư Duy, Thay Đổi Vận Mệnh
Hãy tưởng tượng, ở thời điểm Tư Mã Thiên thiết lập 10 bảng biểu lớn cho 10 thiên của phần ‘Biểu’, ông vẫn phải sử dụng thẻ tre trúc, gỗ hay lụa để viết vì giấy vẫn chưa được phát minh. Các bảng biểu trong ‘Biểu’ có vài chục ô, còn trục kia có hàng trăm ô. Việc chỉ lập bảng biểu thôi đã là một công trình vĩ đại, chưa kể đến việc sắp xếp sử liệu, xác định thời gian, địa điểm để đặt chính xác vào từng ô.
Chính vì thế, về mặt sử học, ‘Biểu’ chính là phần có giá trị nhất trong toàn bộ tác phẩm ‘Sử ký’. Nếu không có ‘Biểu’, độc giả sẽ phải mất rất nhiều thời gian, công sức để sắp xếp ra một dòng thời gian dài hàng nghìn năm và làm rõ mối liên quan giữa các sự kiện. Nếu không có ‘Biểu’, độc giả khó có được cái nhìn bao quát với từng sự kiện trong bối cảnh rộng lớn của thời cuộc, rất nhiều nhân vật lịch sử sẽ bị lãng quên và vô số sự kiện không được ghi chép lại.
Mặc dù có những thách thức lớn khi tái hiện các bảng biểu của ‘Biểu’ trên sách thông thường, như không có bản Hán văn bạch thoại để tham khảo, thì dịch giả Nguyễn Đức Vịnh đã “dũng cảm” chuyển ngữ đầy đủ theo nguyên văn và tái hiện thành công phần ‘Biểu’ trong ấn bản ‘Sử ký’ của mình, do NXB Văn Học phát hành.
Đọc ‘Sử ký’ của Tư Mã Thiên bạn sẽ không chỉ hiểu rõ hơn về lịch sử Trung Hoa mà còn được trải nghiệm công trình vĩ đại của một tác giả và cảm nhận giá trị của phần ‘Biểu’ trong toàn bộ tác phẩm. Nếu bạn là người yêu thích sử học, hãy đọc ngay cuốn sách này và khám phá những khía cạnh mới mà ‘Sử ký’ mang lại.
Đọc thêm về ‘Sử ký’ tại Review Sách.
Nguồn: https://reviewsach.info/
Danh mục: Reviews